عمر بن خطاب خروصیخَروصی، عمربن خطّاب‌بن محمد یَحمدی نَزوی از امامان اباضی عمان در قرن نهم بوده است. ۱ - معرفی خروصیخَروصی، عمربن خطّاب‌بن محمد یَحمدی نَزوی، خَروصی، عمربن خطّاب‌بن محمد یَحْمدی نَزوی، از امامان اباضی عمان در قرن نهم. وی از قبیله بنی‌خروص بود و علت شهرت قبیله‌اش به این نام، انتساب آن به خروص‌بن شاری‌بن یحمد بوده که گفته شده است نسبش به هود پیامبر می‌رسد. [۱]
سلیمان‌بن خلف خرّوصی، ملامح من التاریخ‌العُمانی: وفاءً لعُماننا و انصافآ لتاریخنا، ج۱، ص۲۴۲ـ۲۴۳، السیب، عمان ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
افراد بسیاری از این قبیله، از قرن دوم تا چهاردهم، امامت اباضیه را در عمّان برعهده داشتند. [۲]
محمدبن عبدالله سالمی، نهضة الاعیان بحریة عُمان، ج۱، ص۸۰ـ۸۱، قاهره: دارالکتاب‌العربی.
[۳]
جورج رنتز، عُمان و الساحل الجنوبی للخلیج‌الفارسی، ج۱، ص۱۴۴ـ۱۴۵، قاهره ۱۴۲۳/۲۰۰۳.
[۴]
عبدالله‌بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۱۱۵ـ۳۸۷.
۱.۱ - به امامت رسیدن خروصیاز تاریخ ولادت و زندگانی خروصی، پیش از رسیدن به امامت، اطلاعی در دست نیست. در سلسله امامان اباضی عمّان، نام خروصی، بعد از ابوالحسن‌بن خمیس‌بن عامر، از بنی‌نبهان که تا ۸۴۶ عهده‌دار امامت بود، ذکر می‌شود. در فاصله میان مرگ ابوالحسن‌بن خمیس و رسیدن خروصی به امامت، خاندان نبهان، که با جریان اصلی اباضی در عمّان همخوانی نداشتند، در عمان به قدرت رسیدند و در ۸۸۵ خروصی قدرت را از دست آنان خارج کرد. [۵]
سرحان‌بن سعید ازکوی، تاریخ عُمان: المقتبس من کتاب کشف‌الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۷۲، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۶]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۹۹، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۷]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
در برخی از منابع متأخر، شروع امامت خروصی ۸۳۵ ذکر شده است [۸]
ابن‌رزیق، الفتح المبین فی‌سیرة‌السادة آلبوسعیدیین، ج۱، ص۲۵۷، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۹]
ابن‌رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمة عُمان، ج۱، ص۷۹، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
که با توجه به منابع تاریخی اولیه صحیح به نظر نمی‌رسد.
خروصی دوبار، با بیعت مردم، به امامت اباضیه عمّان انتخاب شد. او بار نخست، بعد از یک سال حکومت، به جنگ سلیمان‌بن سلیمان، حاکم منطقه رستاق از بنی‌نبهان، رفت اما در منطقه‌ای به نام وادی سَمائیل، از او شکست خورد و از امامت کنار گذاشته شد. [۱۰]
ناصربن منصور فارسی، نزوی عبرالایام: معالم و اعلام، ج۱، ص۱۴۲، مسقط ۱۴۱۵/۱۹۹۴.
پس از مدتی دوباره مردم با خروصی بیعت کردند و این‌بار او قدرت را به‌طور کامل از دست خاندان نبهان خارج ساخت. [۱۱]
سرحان‌بن سعید ازکوی، تاریخ عُمان: المقتبس من کتاب کشف‌الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۷۳، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۱۲]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۱۰۱، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۱۳]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۸۴، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
خروصی در شهر نَزْوی درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. [۱۴]
عبدالله‌بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۳۷۵.
[۱۵]
ناصربن منصور فارسی، نزوی عبرالایام: معالم و اعلام، ج۱، ص۱۴۲، مسقط ۱۴۱۵/۱۹۹۴.
در منابع به تاریخ وفات او اشاره نشده است، اما چون در ۸۹۴ با محمدبن سلیمان‌بن احمد مُفَرِّج بَهْلَوی، امام پس از او، بیعت کرده‌اند، [۱۶]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۸۴، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
احتمالا خروصی، پس از نُه سال امامت، در این سال از دنیا رفته است. [۱۷]
عبدالله‌بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۳۷۶.
۱.۲ - مصادره اموالی بنینبهانمهمترین اقدام خروصی در زمان امامتش، مصادره اموالی بود که بنی‌نبهان تاراج کرده بودند. او بعد از به قدرت رسیدن، دادگاهی برای رسیدگی به وضع دارایی بنی‌نبهان تشکیل داد. این دادگاه اموال را به صاحبانشان بازگرداند و اموالی را که صاحبش شناخته نشد در اختیار امام قرار داد تا در امور فقرا و دولت اباضی مصرف کند. [۱۸]
سرحان‌بن سعید ازکوی، تاریخ عُمان: المقتبس من کتاب کشف‌الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۷۲ـ۷۳، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۱۹]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۹۹ـ۱۰۰، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۲۰]
تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۸۳ـ۸۴، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
[۲۱]
ابن‌رزیق، الفتح المبین فی‌سیرة‌السادة آلبوسعیدیین، ج۱، ص۲۵۷ـ۲۵۸، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
علمای مشهور اباضیه حکم دادگاه را، که در ۸۸۷ صادر شد، تأیید کردند [۲۲]
عبدالله‌بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۳۷۲ـ۳۷۳.
و تأیید آنان موجب شد که در زمان امامان بعدی نیز اعتبار این حکم به قوّت خود باقی بماند. [۲۳]
عبدالله‌بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۳۷۳ـ۳۷۴.
[۲۴]
سالم‌بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، ج۳، ص۱۱۴، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
۲ - فهرست منابع(۱) ابن‌رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمة عُمان، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴. (۲) ابن‌رزیق، الفتح المبین فی‌سیرة‌السادة آلبوسعیدیین، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۳) سرحان‌بن سعید ازکوی، تاریخ عُمان: المقتبس من کتاب کشف‌الغمّة الجامع لاخبار الامّة، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶. (۴) تاریخ اهل عُمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲. (۵) سلیمان‌بن خلف خرّوصی، ملامح من التاریخ‌العُمانی: وفاءً لعُماننا و انصافآ لتاریخنا، السیب، عمان ۱۴۲۲/۲۰۰۲. (۶) جورج رنتز، عُمان و الساحل الجنوبی للخلیج‌الفارسی، قاهره ۱۴۲۳/۲۰۰۳. (۷) عبدالله‌بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان. (۸) محمدبن عبدالله سالمی، نهضة الاعیان بحریة عُمان، قاهره: دارالکتاب‌العربی. (۹) سالم‌بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶. (۱۰) ناصربن منصور فارسی، نزوی عبرالایام: معالم و اعلام، مسقط ۱۴۱۵/۱۹۹۴. (۱۱) قصص و اخبار جَرت فی عمان، منسوب به ابوسلیمان‌بن محمد معولی، چاپ عبدالمنعم عامر، مسقط: وزارة التراث القومی و الثقافة، ۱۴۰۷/۱۹۸۳. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خروصی»، شماره۷۰۱۹. رده‌های این صفحه : تراجم | علمای اباضیه
|